Ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech

Spis treści:

Ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech – wszystko, co warto wiedzieć

Ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech jest obowiązkowe. Niemal każda osoba pracująca lub przebywająca w tym kraju przez okres dłuższy niż 3 miesiące, musi być ubezpieczona. I to nie tylko ze względu na obowiązujące przepisy. Brak ubezpieczenia może przysporzyć nam wielu poważnych problemów, zarówno prawnych, zdrowotnych, jak i finansowych. W Niemczech mamy dostęp do dwóch rodzajów ubezpieczenia: obowiązkowego, czyli ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego – Gesetzliche Krankenversicherung (GKV), oraz dobrowolnego, czyli prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego – Private Krankenversicherung (PKV).

Niezależnie od tego, co robimy – czy pracujemy, prowadzimy własną firmę, a może jedynie mieszkamy w tym kraju – każdy z nas jest zobligowany do wykupienia ubezpieczenia zdrowotnego. Zdecydowanie warto, ponieważ opiekę zdrowotną w Niemczech uznaje się za jedną z najlepszych na świecie. Poza tym nikt nie powinien ryzykować brakiem ubezpieczenia i to nie tylko ze względu na potencjalne problemy z prawem. W życiu zdarzają się różne niespodziewane sytuacje, których nie jesteśmy w stanie przewidzieć, a kiedy to opieka lekarska okazuje się po prostu niezbędna.

Prywatne a ustawowe ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech

Zanim podejmiemy jakiekolwiek działania, musimy poznać podstawowe różnice pomiędzy prywatnym a ustawowym ubezpieczeniem w Niemczech. Ustawowe, czyli GKV, jest zależne od wysokości zarobków ubezpieczonego. Uznaje się je za stosunkowo tanie, ponieważ to pracodawca pokrywa połowę kosztów (w przybliżeniu wynosi to około 7,6 % naszej wypłaty). Przy GKV najbliższa rodzina ubezpieczonego (dzieci, żona/mąż) są automatycznie objęci pakietem ubezpieczeń. Nie musimy uiszczać w tym celu żadnych dodatkowych opłat. Jednak, żeby ubiegać się o GKV, trzeba być studentem, osobą zatrudnioną, prowadzącą własną działalność, lub zarejestrowaną w Niemczech jako osoba bezrobotna. W dodatku czas oczekiwania na wizytę u lekarza, zwłaszcza u specjalisty, często jest dość długi. Może się też zdarzyć, że będziemy musieli wykonać dodatkowe testy, aby uzyskać dostęp do niektórych świadczeń.

Za to prywatne ubezpieczenie zdrowotne (PKV) przyznaje się na podstawie wieku, stanu zdrowia i taryfy wybranej przez ubezpieczonego. Wysokość składek nie jest zależna od naszych dochodów. Czasem PKV okazuje się więc bardziej opłacalne niż GKV. Kolejnymi dużymi zaletami prywatnych ubezpieczeń jest wysoki standard obsługi medycznej oraz krótki czas oczekiwania na wizytę u specjalisty. Do PKV mogą należeć wszystkie osoby zatrudnione na umowę o pracę, których roczny dochód brutto przekroczy wysokość limitu obowiązkowego ubezpieczenia, urzędnicy, a także samozatrudnieni, czyli osoby prowadzące własną działalność gospodarczą. Oczywiście są i pewne minusy. W tym przypadku nie obejmiemy świadczeniami całej rodziny – każdy członek musi zrobić to indywidualnie. PKV nie jest też polecane osobom, które cierpiały dotychczas na poważne schorzenia, ponieważ opłaty członkowskie mogą być dla nich bardzo wysokie. Wadą ubiegania się ubezpieczenie prywatne może być również bardziej złożony proces aplikacyjny. Ubezpieczyciel szczegółowo sprawdzi naszą historię medyczną.

Ustawowe ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech (GKV – Gesetzliche Krankenversicherung)

Krankenversicherung (GKV) to ubezpieczenie ustawowe w jednej z kilkudziesięciu państwowych kas chorych. W tym przypadku wysokość składki jest stała i zależna od dochodów osoby ubezpieczonej. Sam zakres świadczeń jest jednak taki sam dla każdego, za to świadczenia dodatkowe (np. szpitalne czy stomatologiczne) można uzyskać wyłącznie w gabinetach i klinikach prywatnych za dodatkową opłatą. Kupując leki na receptę, płacimy 10% ich wartości, a leczenie szpitalne to koszt 10 euro dziennie przy maksymalnej długości pobytu do 28 dni. Zwolnienie z tych opłat można uzyskać wtedy, gdy cierpimy na choroby przewlekłe, a koszt leczenia wynosi więcej niż 2 % dochodów uzyskiwanych w ciągu roku. Wszystkie świadczenia, które zapewnia GKV, są pokrywane bezgotówkowo przez kasę chorych. Do ich uzyskania potrzebujemy tylko karty ubezpieczenia zdrowotnego.

Kto może ubiegać się o GKV? Do ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech kwalifikuje się każdy, kto posiada umowę o pracę; osoby samozatrudnione z dochodami; studenci; oraz osoby zarejestrowane jako bezrobotne, będące obywatelami niektórych państw Unii Europejskiej. W tym ostatnim przypadku chodzi o ludzi niezatrudnionych, ale będących obywatelami Polski, Estonii, Litwy, Łotwy, Słowacji, Słowenii, Czech, lub Węgier. Jednak aby uzyskać ubezpieczenie, muszą wykazać, że posiadały państwowe ubezpieczenie zdrowotne w swoim kraju, zanim zdecydowały się na przeprowadzkę do Niemiec. Osoby, które nie mogą przedstawić takiego dokumentu, albo nie są obywatelami wymienionych państw, będą musiały opłacać ubezpieczenie prywatne.

Prywatne ubezpieczenie zdrowotne (PKV – Private Krankenversicherung)

Dobrowolne, czyli prywatne ubezpieczenie zdrowotne – Private Krankenversicherung (PKV) często wiąże się ze znacznie lepszą jakością usług medycznych i krótszym okresem oczekiwania na wizytę. Te dwie cechy są podstawowym powodem, dla którego część osób decyduje się na opłacanie PKV. Kolejną ważną przyczyną jest fakt, że składki są dopasowywane indywidualnie. Ich wysokość określa się na podstawie stanu zdrowia, płci, wieku i zakresu ubezpieczenia. Koszty leczenia są refundowane – w tym celu wystarczy przekazać otrzymany od lekarza rachunek swojej firmie ubezpieczeniowej.

Osoba ubezpieczona zawsze najpierw sama pokrywa koszty leczenia, a towarzystwo ubezpieczeniowe zwraca przedłożoną sumę na podstawie dostarczonego rachunku. Należy pamiętać, że w przeciwieństwie do państwowej kasy chorych, w tym przypadku na każdego członka rodziny opłaca się osobną składkę. Z PKV mogą skorzystać tylko te osoby, które osiągają dochód brutto powyżej limitu obowiązkowego ubezpieczenia. Kiedy warto zdecydować się na prywatną kasę chorych? Przede wszystkim wtedy, gdy nasz stan zdrowia jest względnie dobry. PKV nie jest też zalecane, gdy mamy poważną historię przebytych chorób. Wówczas koszt takiego ubezpieczenia będzie dość wysoki.

Kiedy można ubezpieczyć się w Niemczech oraz jakie dokumenty niezbędne są do zawarcia ubezpieczenia?

Jeżeli chcemy zawrzeć w Niemczech umowę z ubezpieczalnią, musimy mieć ze sobą następujące dokumenty:

dokument tożsamości,
umowę o pracę lub dokument poświadczający zgłoszenie działalności gospodarczej,
zaświadczenie o meldunku,
niemieckie konto bankowe.

Do ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego (GKV) w Niemczech kwalifikuje się:

każda osoba posiadająca umowę o pracę,
prowadząca własną działalność gospodarczą z dochodami,
będąca studentem (do ukończenia 14 semestru lub 30 roku życia),
dziecko lub małżonek osoby ubezpieczonej (musi mieszkać na terenie Niemiec lub wypełnić formularz 109),
zarejestrowana jako bezrobotna, będąca obywatelem Polski, Estonii, Litwy, Łotwy, Słowacji, Słowenii, Czech, lub Węgier, która wykaże, że posiadała ubezpieczenie zdrowotne w swoim kraju, zanim przeprowadziła się do Niemiec.

Pracodawca wysyła zgłoszenie pracownika do ubezpieczenia zaraz po zatrudnieniu. Plastikowa karta z chipem dociera do nas pocztą. Warto pamiętać o wyrobieniu Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego, która uprawnia do nieodpłatnego skorzystania z opieki lekarskiej np. podczas pobytu w Polsce. Wystarczy złożyć w kasie chorych, w której jesteśmy ubezpieczeni, wniosek E101. Przy składaniu wniosku o ubezpieczenie członków rodziny, potrzebne informacje i formularze znajdziemy także na stronie internetowej swojej kasy chorych.

Za to o ubezpieczenie prywatne (PKV) ubiegają się najczęściej:

pracownicy etatowi o dochodzie brutto powyżej limitu obowiązkowego ubezpieczenia (około 4 tys. euro miesięcznie),
urzędnicy,
studenci,
osoby wykonujące wolny zawód, prowadzące działalność gospodarczą.

Osoby zatrudnione mogą przejść do prywatnej ubezpieczalni w Niemczech po przekroczeniu zarobków miesięcznych w wysokości 4950 € brutto (stan na rok 2018). W tym przypadku wystarczy wypełnić wniosek u wybranego ubezpieczyciela, u którego znajdziemy szczegółowe, konkretne informacje na temat wymaganych dokumentów.

Problemy wynikające z nieposiadania ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech

Konsekwencje nieposiadania ubezpieczenia w Niemczech mogą być poważne. Jest ono bezwzględnie obowiązkowe. Nie mając go, z jednej strony dużo ryzykujemy ze względów zdrowotnych i finansowych, z drugiej – musimy liczyć się z dużymi ograniczeniami. Podstawowe problemy, które wynikają z braku ubezpieczenia, to:

Poważne długi z wysokimi odsetkami. Gdy nie płacimy składek na ubezpieczenie w Niemczech, możemy spodziewać się wizyty komornika, co spowoduje, że w końcu i tak spłacimy je w całości i to powiększone o wysokie odsetki.
Konieczność opłacenia wszelkiego rodzaju wizyt lekarskich, leczenia, czy dojazdu karetki z własnej kieszeni.
W przypadku studentów konsekwencją będzie wydalenie z uczelni. Jednak większość placówek już na samym początku wymaga złożenia oświadczenia o posiadanym ubezpieczeniu.

Polskie ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech

Polskie ubezpieczenie zdrowotne nie obowiązuje na terenie Niemiec. W danym momencie można podlegać tylko jednemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych. Dlatego, gdy przenosimy się do Niemiec, przestajemy podlegać instytucjom ZUS i NFZ. Krankenversicherung jest obowiązkowe dla każdego, kto przebywa w Niemczech, niezależnie od tego, czy pracuje, jest samozatrudniony, czy bezrobotny. W takiej sytuacji opcje są dwie: ubezpieczenie ustawowe (GKV), albo prywatne (PKV). Pierwsze jest polecane szczególnie rodzinom o dość niskich dochodach. Prywatne jest idealną opcją dla osób, które dotychczas nie były ubezpieczone w swoim kraju, a także są dość młode i zdrowe.

Wyjeżdżając do Niemiec powinniśmy zabrać ze sobą EKUZ (Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego), którą można otrzymać w NFZ. Gdy nie mamy pewności, że w krótkim czasie otrzymamy w Niemczech zatrudnienie, albo wyjeżdżamy na studia, możemy wykupić na początku dodatkowy pakiet ubezpieczeniowy, np. turystyczny lub dla pracowników sezonowych w wybranym, prywatnym towarzystwie ubezpieczeniowym.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Od jakiego momentu Polak jest zobowiązany do posiadania ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech?

Obowiązek opłacania ubezpieczenia zdrowotnego – prywatnego lub ustawowego – następuje po upływie trzech miesięcy, w trakcie których przebywamy na terytorium tego kraju z zamiarem zamieszkania, albo po zameldowaniu się na pobyt stały/tymczasowy na okres dłuższy niż trzy miesiące. Dużo należy od tego, w jakim celu przebywamy na terytorium Niemiec, np. jeżeli nadal szukamy pracy i mamy prawo do zasiłku, czas ten może ulec wydłużeniu.

Co zrobić, jeżeli po upływie 3 miesięcy nie znajdę legalnej pracy w Niemczech?

Warto wykupić prywatne ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ pomoc medyczna na terenie tego kraju musi być opłacana albo ze środków państwowych, albo prywatnych. Jeżeli nie posiadamy pracy, ubezpieczenia ustawowego lub prywatnego i własnych środków na utrzymanie, Urząd ds. Cudzoziemców może żądać od nas natychmiastowego opuszczenia terytorium Niemiec.

Jak rozliczyć rachunek za usługi medyczne przy prywatnym ubezpieczeniu zdrowotnym?

Gdy po wizycie u lekarza otrzymamy rachunek za wykonaną usługę, odsyłamy go (i ewentualne, wykupione recepty) do firmy ubezpieczeniowej, z którą mamy podpisaną umowę. Dołączamy kartkę z imieniem, nazwiskiem i numerem ubezpieczenia. Należy pamiętać, że zwrot kosztów leczenia odbywa się wyłącznie na podstawie ORYGINALNYCH rachunków, a nie ich kopii. Przy długotrwałym leczeniu, np. w przypadku operacji czy pobytu w szpitalu, firma ubezpieczeniowa rozlicza się bezpośrednio z kliniką, z której usług korzystaliśmy.

Gdzie zgłosić się po pomoc medyczną w nagłych wypadkach?

Natychmiastową pomoc medyczną w Niemczech uzyskamy pod następującymi, bezpłatnymi numerami telefonu:

112 – lekarz pogotowia ratunkowego, karetka, straż pożarna.
110 – policja.
116117 – dyżur lekarski poza oficjalnymi godzinami przyjęć; oddziały ratunkowe szpitali miejskich.

Komu przysługuje rodzinne ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech w ustawowych kasach chorych?

Małżonkom i partnerom życiowym głównego ubezpieczonego; dzieciom do 18. roku życia oraz kontynuującym naukę do 25. roku życia; dzieciom do 23. roku życia, które nie mają własnych dochodów; dzieciom niepełnosprawnym (według IX Księgi Kodeksu Socjalnego), jeżeli niepełnosprawność stwierdzono już w czasie trwania ubezpieczenia rodzinnego.

Jakie możliwości ubezpieczenia ma osoba, która prowadzi w Niemczech własną działalność gospodarczą?

Osoby prowadzące DG na terenie Niemiec mogą wybrać pomiędzy ubezpieczeniem prywatnym, a ustawowym. Przy podejmowaniu decyzji należy pamiętać, że wybierając prywatną kasę chorych często nie można powrócić do publicznego ubezpieczenia zdrowotnego. Żeby uzyskać ubezpieczenie ustawowe, należy złożyć w wybranej kasie chorych wniosek na tzw. dobrowolne ubezpieczenie (Freiwillige Versicherung).

Czy można być jednocześnie ubezpieczonym w Niemczech i w Polsce?

W danym momencie można podlegać tylko jednemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych. Dlatego, gdy zameldujemy się w Niemczech lub podejmiemy stałą pracę w tym kraju, przestaniemy podlegać instytucjom ZUS i NFZ. Wyjątkiem są delegacje pracowników za granicę na okres nie dłuższy niż 24 miesiące oraz wykonywanie pracy w więcej niż jednym kraju członkowskim.

Kiedy mogę wybierać pomiędzy publicznym a prywatnym sektorem ubezpieczeń zdrowotnych w Niemczech?

Odpowiadający nam system możemy wybrać wtedy, gdy poziom naszych rocznych zarobków wynosi powyżej limitu obowiązkowego ubezpieczenia (w 2018 roku: 4950 euro miesięcznie). Osoby zarabiające poniżej tej kwoty są zobowiązane do ubezpieczenia w systemie publicznym (w ustawowych kasach chorych).

Czy można uniknąć konieczności posiadania ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech?

Nie. Ubezpieczenie zdrowotne i pielęgnacyjne jest obowiązkowe w momencie, gdy podejmujemy zatrudnienie na terenie Niemiec. Wówczas musimy wskazać kasę chorych, do której zgłosi nas pracodawca. Wybranej kasy nie można zmienić przez okres 18 miesięcy.

Otwierając działalność gospodarczą należy również sprawdzić obowiązek ubezpieczeniowy na terenie Niemiec.

Na co zwrócić uwagę, wybierając swoją kasę chorych?

Przede wszystkim na poziom obsługi, umiejscowienie (czy jest dostępna w najbliższej okolicy), a także na opłaty dodatkowe (kasy chorych co miesiąc mogą pobierać tzw. Zusatzbeitrag w wysokości 8 euro lub więcej). Jeżeli nie posługujemy się płynnie językiem niemieckim, warto poszukać kasy obsługującej klientów w języku polskim. W tym celu zapraszamy do kontaktu z nami. Pomożemy wybrać odpowiednią kasę.

Kiedy studenci mają obowiązek posiadania ubezpieczenia w Niemczech?

Warunki są ustalane na podstawie trzech czynników: celu pobytu, wieku studenta i kraju pochodzenia. Obowiązkowi ubezpieczenia podlegają: studenci z państw członkowskich UE, Lichtensteinu, Norwegii, Islandii i Szwajcarii; studenci ze wszystkich innych krajów; uczestnicy kursów przygotowawczych do studiów; zagraniczni stypendyści i doktoranci; studenci, którzy ukończyli 30 lat lub 14 semestr studiów.

Jakie są najważniejsze różnice pomiędzy ubezpieczeniem ustawowym a prywatnym?

W ustawowej kasie chorych składki są zależne od dochodów. Dostęp do nich ma niemal każdy. Ubezpieczeniem ustawowym można objąć najbliższą rodzinę (dzieci i współmałżonka ubezpieczonego) bez żadnych dodatkowych opłat. Podstawą składki jest dochód brutto, od którego odciągana jest ujednolicona stawka w wysokości 14,6% (stan na 2018). Rozkłada się ją po równo na ubezpieczonego i pracodawcę, czyli po 7,3 %. Dodatkowo każda kasa chorych pobiera dodatkową składkę w różnej wysokości, którą opłaca tylko pracownik.

Za to prywatne ubezpieczenie nie jest dostępne dla każdego. Mogą skorzystać z niego wyłącznie te osoby, które osiągają dochód brutto powyżej limitu obowiązkowego ubezpieczenia (w 2018 roku kwota ta wynosiła 4950 euro miesięcznie). Wysokość składek jest zależna od stanu zdrowia, wieku i taryfy, którą wybierzemy. Ustala się ją indywidualnie. W prywatnych kasach mamy dostęp do szerszego zakresu świadczeń, można wybrać też tylko takie, które będą dostosowane do naszych potrzeb. Obowiązuje zasada zwrotu kosztów: towarzystwo ubezpieczeniowe zwraca opłaconą przez nas sumę za leczenie na podstawie dostarczonego rachunku.

Przydatne linki: pomoc i doradztwo

Więcej informacji na temat ubezpieczenia w Niemczech znajdziesz pod poniższymi linkami:

Krankenkassen Zentrale: https://www.krankenkassenzentrale.de/wiki/incoming-pl#
Ministerstwo Spraw Zagranicznych: www.auswaertiges-amt.de
Federalny pełnomocnik ds. cudzoziemców: www.bundesauslaenderbeauftragte.de
Federalny urząd ds. migracji i uchodźców: www.bamf.de
Federalny Urząd Ubezpieczeń: www.bundesversicherungsamt.de
Krajowe rady ds. uchodźców: www.fluechtlingsrat.de
Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (DAAD): www.daad.de
Deutsches Studentenwerk (DSW) e.V. (Niemieckie Stowarzyszenie Pomocy dla Studentów): www.internationale-studierende.de
Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań: www.bmbf.de
Fundacja ds. Wsparcia Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni: www.hochschulkompass.de
Federalna Centrala Kształcenia Obywatelskiego (bpb): www.bpb.de
Deutsche Verbindungsstelle Krankenversicherung – Ausland (Niemiecka Instytucja Łącznikowa Ubezpieczenia Chorobowo-Zdrowotnego dla Zagranicy): www.dvka.de

Opieka zdrowotna:

Ministerstwo Zdrowia (BMG): www.bundesgesundheitsministerium.de
Federalna Centrala Informacji o Zdrowiu (BZgA): www.bzga.de
Krajowe Stowarzyszenie Profilaktyki i Promocji Zdrowia: www.bvpraevention.de
Niemieckie Towarzystwo Żywienia: www.dge.de
Das Gesunde Städte-Netzwerk (zdrowe miasta – sieć): www.gesunde-staedte-netzwerk.de
Niemiecka pomoc osobom chorym na AIDS: www.aidshilfe.de
Zjednoczenie związków działających w proﬁlaktyce i leczeniu uzależnień: www.dhs.de
Stowarzyszenie ds. Wsparcia Zdrowia Seksualnego: www.dstig.de
Niezależne Doradztwo dla Pacjentów w Niemczech: www.patientenberatung.de
Federalna Wspólnota Robocza Niezależnej Pomocy Społecznej: www.bagfw.de